شب چله در آیینه کردستانی‌ها

نخستین شب از فصل زمستان با عنوان شب یلدا(چله) و طولانی ترین شب سال مرسوم است و همانند دیگر سنت‌ها و آیین‌های کهن در میان مردم کردستان اهمیت زیادی دارد؛ به گونه‌ای که از روزها پیش از فرا رسیدن این شب شهرها و روستاهای استان رنگ و بوی دیگری به خود می گیرد.

در شب یلدا خانواده‌های کردستانی طبق یک سنت دیرینه دور هم جمع می شوند و معمولا چند روز قبل از فرا رسیدن این شب مشخص می‌کنند که بلندترین شب سال را در منزل چه کسی و با چه کسانی بگذرانند، البته اکثر اوقات این مهمانی برعهده‌ بزرگترهای خانواده است.

غذای شب چله از گذشته‌های خیلی دور در مناطق کردنشین رشته پلو بود اما کم کم به دلمه برگ مو و کلم تغییر پیدا کرد و امروزه مخلفات دیگری نیز همچون گوشت قرمز یا مرغ، فلفل سبز و قرمز، گوجه وبادمجان نیز به آن اضافه شده است.

خانواده ها با رب انار، دوغ، ماست، کره محلی و کالک ترش (خربزه ترش) که ازچند ماه پیش خود آماده کرده و یا اینکه از بازار خریداری کرده اند سفره شام شب چله را رنگین تر می کنند.

قدیمی‌ها بر این باور بوده‌اند که کالک ترش (خربزه ترش) برای هضم بهترغذای چرب و سنگین شب چله بسیار خوب است و خوردن آن پس از غذا موجب می‌شود تا از میوه‌ها و تنقلات این شب نیز بتوان صرف کرد.

پس از صرف غذا معمولا مهمانان و اعضای خانواده از بزرگ و کوچک در کنار پدربزرگ ها و مادربزرگ ها جمع شده و با شور و شوق به قصه هایی قدیمی آنان گوش می کنند و در کنار آن نیز به خوردن میوه و تنقلات این شب می پردازند.

البته امروزه با ورود تکنولوژی‌های جدید، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی این رسم قصه گویی تاحدودی رنگ باخته و اغلب بعد از شام هرکس در گوشه ای نشسته و با دوستان مجازی اش همصحبت می شود ولی در میان برخی خانواده‌ها بویژه روستاییان این آیین ها هرچند کمرنگ اما وجود دارد.

انار و هندوانه از جمله میوه هایی است که پای ثابت مهمانی شب چله است و در اعتقادات محلی مرسوم است که خوردن هندوانه در این شب بدن را در مقابل بیماری‌های فصل زمستان مقاوم می کند، البته معمولا هندوانه‌های این فصل خیلی خوب از آب در نمی‌آید اما با این حال اکثر خانواده‌ها آن را مصرف می کنند.

تنقلات و خشکبار این شب نیز انجیر خشک، قیسی، هسته‌ زردآلو که همراه با سماق حرارت دیده، توت خشک، تخمه بو داده کدو، مغز گردو و گندم برشته که با شیره گز مخلوط شده و به صورت گلوله‌های کوچکی درآمده است که البته امروزه این تنقلات نیز بیشتر در منزل پدربزرگ ها و مادربزرگ ها و ختانواده های روستایی دیده می شود.

یکی از دیگر از رسم و رسومات مردم کردستان در شب یلدا بردن خوانچه ای متشکل از غذا(دلمه و رشته پلو)، تنقلات، میوه و شیرینی همراه با هدایایی که با سلیقه و به نوعی خاص نیز تزیین شده از طرف خانواده‌ها برای دختران خود است که به تازگی به خانه بخت رفته و یا دختری که عقد کرده پسرشان بوده و در منزل پدرش است.

در واقع فلسفه اصلی شب چله که به عنوان طولانی ترین شب سال مرسوم است جمع شدن خانواده‌ها و اقوام کنار هم است که موجب به جای آوردن صله ارحام و رفع کدروت ها می شود که در جامعه امروزی که دید و بازدیدها کمرنگ شده، بهانه خوبی برای این دورهمی ها است.